Èèsiëhle

[1] 01 ‘De gahnse bewóhnde welt’ beteehkende doew ‘t gahns Roëmeens Riehk.

[2] 04 Hoehs en gesjlach kènt hiehj es ééh begrip besjowd wèèhre.

[3] 14 Dit vesj vórmp de bekènde begihnwuërd van ‘t Gloria van de mès, woë-ihn twië begrippe tèèngenuëver eeh wèère gezat: Iësj wurt gekald uëver ‘iër aa God in den hoëhgste (hiëhmel)’ en dat sjteeht dahn tèèngenuëver de luej hiehj op de welt: ‘en op de welt vrèj ónger de luej va gowwe wihlle.’ Altahns, in ‘t Latiehn sjteeht vertaald oet ‘t Grieks: pax hominibus bonae voluntatis ‘vrèj aan de luej va gowwe wihlle’. Mê in de missaal van de Vereniging vuër Latîense Lieturgiej wurt vertaald: “vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft”. Wiej kènt dat?

          Dat zit hùm in de Griekse gróhndjteks. Doa sjteeht in de bèste hahndjsjrifte “eudokias”. In eudokias zitten de twië wuërd eu ‘good’ en dokeoo ‘meehne’. Noew zègke sommige, woë-óhnger de vertaler van de Lihmburgse Biehbel: ‘t geeht óm de luej diej ‘t good meehne, va gowwe wihl zihnne. Ahngere, woë-óhnger dus de vertalisj van de geneumde missaal, diej zègke: Neeh, dat beteehkent: ‘de luej woë Gòd ‘t good mit mènt’, dus ‘de luej, woë God van hiltj’ of: ‘vrèj ónger de luej, want God hiltj van huhnne’.

          ‘t Groët versjihl tùsje dees vertalinge is, dat in de Hollese vertaling de verantjwoëhrdelikheehd vuër de vrèj biej God ligk. En da sjteeht in dèè missaal achter ‘mensen’ ohnnog ens ene kiër geen komma. Dat zow dus beteehkene, dat ‘t zich alleen geeht óm de luej woë God van hiltj!

       In de Latîensen teks ligk de verantjwoëhrdelikheehd biej de luej zellef: diej mótten ‘t good meehne, ‘t gowwe wille en vuërahl ‘t gowwe doëhn. Ich hùb ooch doaróm vuër dees lèste vertaling gekoahze, ómdat vuërahl in ‘t Nuej Testamehnt ummer wèèr wurt gehaahmerd op diej eehge verantjwoëhrdelikheehd van de luej: dèè wat dat eeh talehnt haw kriëhge en dèè doa niks mit haw gedoahn, dèè haw den hiëhmel neet verdeend. En biej ‘t lèste oëhrdeehl wurt gevroag: Hùbs doehw te èèhte gegèèhven aan diej wat hóhnger hahwwe, en te drèhnke aan diej wat doëhsj hahwwe en klèhjjer aan diej wat naahksj woahre? En diejgenige diej krahnk woahre, hùbs se doa hèèr ómgekiëhke?

[4] 01 De naam Hiëroëdes beteehkent ‘wiej enen hehldj’ (vergelik ‘t Èhngelsj woëhrd ‘hero’) en woërt gedraahge doër een famiehje diej geen Juede woahre, mê Edomiete.

[5] 05 Dat woar de profiët Micha, dèè zèèt in hoofsjtùk 05, vesj 01, vertaald oet de Willibrordvertaling: “Giëhr èèhvels, Betlehem in Efrata, al zeet ger kleen ónger de gesjlachte va Jueda, tòch zahl, zègk ich, iëmes dèè oet uch zal kóhmme, uëver Israêl goan hiësje.”

[6] 11 Mirre is ene lekker-ruehkende, roëd-brôene wiëhroohk, dèè wurt gemak van ‘t hehl gewoëhre saahp van den Araahbisje mirre-boohm.

[7] 04 Zoëwaahl de vroag: Wat hùb ich mit uch te maahke, ès de aahsjproak vrow klihnken ós neet simpatiek in de oëre. Vèùl protestahnte vèhngen in dit zin-ke zellefs een arguemehnt óm de katolieke Maria-veriëring aahf te wiehze. Mê me mót bedèhnke, dat Jezus hiehj op de iësjte plaatsj kalt es dèègenige, dèè doër zie Vaahder d’r-op oeht is gesjik woëhre óm, es de oër van de èùpebaring is kóhmme, de wihl va zienen hiëhmelsje Vaahder te doëhn, en neet dèè va zien miensjelike moëhder. Oohch mót me zègke, dat jónges, diej zoëh tèèngen hun moëhder kalle (“Doa kump mam zich wèèr der mit bemùjje!”), en dahn toch dóhnt wat ziehj zèèt, dat diej ‘t hart op de richtige plaatsj hùbbe, jus wiej dèè zoëhn i Mattèjjus 21,28-29, tèènge wèèm de vaahder zag: “Jóng, gahnk in de wiehngaard wèhrke”, en dèè doew “neeh” zag, mê toch góng! En ten lèste kènt Christus, es God, waal zègke: “Niëhmes kènt de Zoëhn, behahwve de Vaahder” (Mattèjjus 11,27), mê van alle luej kènt zie moëhder hèùm bèèhter ès wèè dan oohch. Ze deeht of ze nog neet èns loehstert noa zie geknoëhter en zèèt dahn via de bedeendes tèèngen ós allenej: “Doët, wat hèèh uch zèèt.” En hèèh dèj wat ziehj zag!

          't Is óhngetwiehfeld dees relaahsje tùsje Christus en zie moëhder en dees rol va middelèèsje tùsjen hèùre Zoëhn en de luej, diej bis op den daahg van huej óhntèlbaar vèùl luej noa de Módder Goads dónt goah, in hu gebèèhd, in de kèhrk noa ‘t Móddergoads-bihldj of noa bèèwèèhg-plaatsje wiej Lourdes, Fatima en vèùl ahngere.

 

[8] 11 Joëhannes neump de wóhnjere va Jezus teehkene.

[9] 03 Sjtèèhves: ‘Diej ehrm zi va geehs dat zi bevuëhrbildj de luej diej, in hunnen iëlenj en ehrmood, toewgehnkelik zihnt vuër de reddende noabiejheehd va God i Christus.’ Bible de Jérusalem: ‘Den ehrmood geet hiehj saahme mit de geehstelike kèhnjerlikheehd diej noëdzaahkelik is vuër bènne te kóhmmen in ‘t kuëhninkriehk van den hiëhmel.’ Diej ehrm zi va geehs zihnt oohch diejgenige woë Oeze Leven Hiër vuër bèèt op ‘t kruts: “Hiër vergêft ‘t huhn, want ze weehte neet wat ze dóhnt.”,

 

[10] 05 Kèùlisj: ‘Mit de welt bedoelt Jezus hiehj ‘t Riehk Goads.’

[11] 22 Vergelik de vootnoët biej Mattèjjus 14,11.

[12] 19 Enen ervaahre vië-kènner oet Lèhjjebrook hèèt mich t’r-op gewiëhze, dat hiej neet gekald wurt va tiën óhmpe ùs, mê va vîef sjpahnne, want zón trèkdèère woërte per koppel of sjpahn iggesjpanne vuër kar of ploog en da moohzen diej good biejeeh passe qua gruëtde en krach en karakter. Ze woëhrte bliehkbaar oohch per sjpahn verhahnjeld.

[13] 23 Dus doah woë de bèèhdelèèsj en de lahndj-leuhpisj róhndjhóhnge.

[14] ‘proeven’

[15] 02 Dit vesj en oohch vesj 13 van de paraahbel suggerèère, dat zich uëver dèè loën gesjtriejd is woëhre. De wèhrknuhmmer va vesj 13, bliehkbaar ene lestige “kammeroat”, zahl noa vuëhre gebrach hùbbe, dat de daag lahnk woahre en dat ‘t zjwoar wehrk woar in de hits van de brennende zón. De wiehnboëhr sjting ónger drùk, ómdat hèè diej luej bliehkbaar ehrg nuëdig haw: Hèè góng viehf moal d’r-op oeht óm wèhrkluej te vèhnge. Dus dèèn denaahriej zal neet de minimum-loën zi gewèès, mê ene gowwen daahgloën.

[16] 15 De kèèr van dizze paraahbel is, dat God jiëhder miensj aafzuhnjerlik en noa zien eehge merietes wilt beoëhrdeehlen en beloëne.

[17] 34 Volges sommige haw dat mengsel een verdovende wèhrking.

[18] 34 In de legendes wurt vertèld, dat Jezus zich doanoa op ene kawwe sjteeh zat óm zich te raste, wachtend op zien krutsiging. Dit raste is dèk doër kuhnstenèèsj oehtgebildj, vuërahl doër bihldj-hùjjisj. Zó kuhnswehrk wurt dan ooch ene Christus op de kawwe sjteehn geneump. Ee sjoë vuëhrbihldj doavahn is te ziëhn in Pancratius-kèhrk van Hèèhlder. De Martinus-kèhrk va Stevoort biej Hasselt hèèt oohch zó bihldj, woëva sommige meehne, dat ‘t oet ‘t atelier va Jan van Steffeswert kuhmp.

[19] 35 Montijn: ‘Biej ‘t loahte woërte gemehrkde sjteen of sjehrve in enen helm gewóhrpe, woëmit woërt gesjod, en dèègenige, woëvahn de sjteehn of ‘t sjehrf ‘t iësjten oet den helm vloëhg, woar den doër ‘t loaht aahgewiëhze persoën.’