Broensem (document)

Sjpelling van 't Broenssems in 't kort doer Paul Weelen 1. De klinkesj De klinkertekes zieën wie in 't Nederlands. D'r zieën nog 'n paar apaarte tekes:

de è: dizze klank kump vuur in wuurd wie bèd, trèkke;
de ö: dizze klank kump vuur in wuurd wie pöt, völle, gelök, sjtök;
de ó: dizze klank kump vuur in wuurd wie hóndj, móndj, bók (lèt op: neet ò, mer ó);
de eë: dizze klank kump vuur in wuurd wie keëtel, reë, leëve;

De ao en de oa zint lestig oetereen te hoale in ‘t Broenssems. De ao is 'n langgerèkde o, wie in oh. De oa is ènne o-klank mit ènne doffe e-noasjlaag. Zoeë zègke sommige luuj sjtoat en angere sjtaot. Allebei de variante zint good: sjtroat en sjtraot, hoak en haok. De äö en de öa. Weë sjtraot zeët, zeët ooch sjträötje, weë sjtroat zeët, zeët ooch sjröatje. De eë kint ooch waal doer ae vervange were. Dat lik aan d’r sjpreëker. De eë is ènne e-klank mit noasjlaag, de ae is èng langgerèkde e. Allebei de variante in ‘t Broenssems zint acceptabel. Sjrief nooit ee, oo, uu, aa es dat vanoet 't Nederlands gezieën verkierd is. Dus neet: vaader, mooder, kuuke, sjpeele, mer vader, moder, kuke, sjpele. 2. Twieëklanke Vuurbeelde van Broenssemse wuurd bie mierklanke: eej (ich) sneej '(ik) sneed'; uuj nuuj, luuj 'nieuw, mensen'; ue nueje, uever 'uitnodigen, over'; oew moew 'mouw'; ou kou, oud, houf 'kou, oud, half '; aw mawwert, gaw 'klager, gauw'.

De twieëklanke kómme in ’t algemeen uevereen mit die in ’t Nederlands, mer kies in principe vuur

ou en neet vuur au. Natuurlik waal es 't Nederlands 'au' heët: paus. 3. Mitklinkesj De mitklinkesj zieën wie in 't Nederlandjs. ’n Paar bezónder gevalle zeen:

de gk dit teke kump vuur in wuurd wie rugke, ligke, zègke, mugke; lèt op: ènne ruk, ich

zèk.

de sj dit teke kump vuur in wuurd wie sjoon, sjoeël, sjeël, sjiene, sjnaps;
de zj dit teke kump vuur in wuurd wie zjwak, zjweëgel, zjweite.

De j wurt in ènne mitklinkergroep mer ènne keer gesjreve, op 't ènj: blèndj, kèndj, kantj, landj 4. t of d op 't ènj van wuurd Es 't woerd in 't Nederlandjs op 't ènj 'n d heët, blief die in 't Broenssem bewaard, ouch es die d doer 'n j gevolg wurt. Mer es in 't Nederlandjs geen vuurbeeld mit d is, dan ummer 'n t sjrieve, want die klink doa. Dus: hóndj, landj, tandj, bèd neëve kat, rat, wèt. 5. 't Kort wuurdje te De ónbeklemtoonde vórm van doe is te. Dat is 'n woerd. Sjrief dat los van 't werkwoerd. Dus: kieks te, kumps te, leets te, paks te, es te kumps, es te dat leets. 6. De oetgank -lijk De oetgank -lijk wurt gesjreve es -lik. Dus: eindelik, meugelik, sjmakelik(e). 7. Internationaal wuurd Internationaal wuurd were in 't Broenssems zo vöal meugelik in de internationaal sjpelling gesjreve, dus: telefoon, televisie, diskette, computer, chatte, sms-e.