De legenden van Sint Servaas

DE LEGENDEN van SINT SERVAAS VIER GEDICHTEN in Maastrichtschen tongval DOOR Mr. G.D. FRANQUINET MAASTRICHT, Drukkerij Leiter-Nypels 1879 2 De legenden van Sintervaos I. DE SLEUTEL. In ‘t laand, bespeuld zoe riik’lik Door Eker en door Maos, Dao kaom in d’ierste tijen Es bisschop Sintervaos. Er kaom veur optee bojem Te planten Christus’ vaon; De woeners toch die beiden Nog vaalse goden aon. Met Sintervaos dee wees hun De groete woerheidsweeg, Woe altiid helder schittert Et zaoligmakend leecht; En jaoren laank in Tong’ren En rontelum de streek Blonk zinen heil’gen iver In leefdewerk en preek. Al sisden heúm ouch tegen De slang van 't heidens koed, Er brocht et woord van 't leven Bij allen, klein en groet. En zou neet ieder rústen Veur heer te lange lést Ze had aon God gewonnen Door veurbeeld en door lés. Wie Sintervaos noe meinde Die streken oette nacht Van ‘t ongelouf verlost, en Ze werrek gaans volbracht, Dou wou er ouch volbringen 3 Nao Roemen ene boot Dee’r aon Sint Pietersgraaf had Belaofd veur al 't good En hiemelse beschérming Die zen bekieringslier Deur veurspraok van deen heil’ge Gegund had Slevenier. De weeg waos laank en lestig, De maan al hoegbejaord, Mer in zen reisgevaoren Woort heer door God bewaord. In Roemen aongekomen Waos zinen ierste gaank Sint Pietersgraaf te ieren Oet plichtgeveul en daank. Dao bleef er daog en nachten Die’r beienteere sleet, Zen eigen gaans vergeten, Op bloete stein gekneet; Mer dat gebed en vasten, Dat had zoe lang gedoord Dat ind’lik de vermeuidheid Zen krachten meister woort. Er veel in slaop! zen ougen Die zaogen in ‘nen droum Sint-Pieter tot em daolen Op ene wolkezoum. Den heiligen apostel, Umkransd mét hiemelschiin, Dee reikden em ‘ne sleutel Van zélver kunstig fiin, En zag: "num dee es teiken " Dat ich, door God geschikt, " De toukomstdeur dich open, " Me woord de woerheid sprikt. " In Tongeren dao heet hun " De koeie geist geraakt; " Ze ziin weer aofgevallen 4 " En hebben God verzaakt. " De kérken ziin ontheiligd " Et kruus dat weurd bespot; " Mê’n scherrepe kastijing " weurt hun bedeild door God. " E vollek oet et Oosten " Dat kump, door Heúm geleid, " En zal et zweerd doen flikk’ren " Van Ziin gerechtigheid. " Dich, gaank terúk nao Tong’ren, " Al wacht tich dreufenis; " God wélt et, zeuk te rédden " Wat nog te rédden is. " Laot taan die stad, die smaoren " Zal in ‘ne vlammenpool; " Mastreecht is trouw gebleven, " Bring dao de Bisschopstool." Wie nao die profesijing Den heil’ge baoi noe zweeg, Umgaof em gaans de wollek; Er waos oet t’ ougen weeg. En Sintervaos woort wakker, O wonder! ‘t hiemels paand De fiin bewérkde sleutel, Dee had er in zen haand. Noe blonk veur heúm de woerheid Van aal wat waos veurzagd: Er zou dan ouch vervullen Wat heúm waos opgelagd. 5 II. DE FONTEIN VAN KAN. Wie Sintervaos in Roemen had Sint Pietersgraaf geierd, En weer in Tong’ren kaom, de stad Die’r vreuger had bekierd, Doe vont er dat verleid, verblind, De Tungeneers zen lés Geslagen hadden in de wind. De slang zaot op et nest! Den heil’ge maan dee voolt zen hart Bedreufd tot stervens tou. Er wist dat wee den hiemel tart Zen straof neet missen zou; Er wist dat, es en wrake Gods, E gleuiend onweer haost Zou beersten euver Tong’ren los, Wie et veurspeld em waos. Mer angstig veur et ieuwig deil Wat hun te wachten waor, Zoe wou er toch hun zielenheil Nog rédden oet ‘t gevaor. " Berouwt uch! - reep er - en aonbeit " Den ein’ge woere God! " Want alles, hiemel, eerd, dat steit " Mer onder Zi gebod. " Zen goodheid zuut nog op uch neer; " Staot op van eure vaal! " Verdwaolde schaöp die nump Er weer " Mét leefden in de staal". Mer ‘t waos of hun en nievelnacht Umduusterde de kop, Dao gong e dav’rend schampgelach, Wéld onder 't vollek op. En wie noe Sintervaos, daorum Et hart door pijn verscheúrd, 6 Mét gleuiende profetenstum Hun slingerde dees weurd: "Ao, kinder van ‘t ongeluk! " Men taol deent uch tot spot; " Hardnekkig hauwt geer uch terúk; " Welnoe, dan huurt eur lot! " De geissel kump! ich zeen em al " Tot oppet blood uch sloon; " Eur groete riike stad die zal " In vuur en vlam vergoon". Doe brousde, hitsig opgesteukt, Et opreur in et rond; De locht die schrikde van de vleuk Oet hunne kéttermond. Gelukkig, Sintervaos ontkwaom Hun hélse raosernij; En langs et Ekerbéd er naom De vlúcht door de vallei. En ein’ge geistelikken, nog Bij tijds ontsnapt, geréd, Die gongen trouw, woe heer hun brocht, Es bannelingen mét. Mer op die reis, och God! wat leid, Wat elend en wat noed! De zon die straolde brannend heit, De locht waos zwoer wie loed. Gei léssen veur den doorst! De streek Waos onbewoend en leeg, Den Eker oetgedruugd; gein beek Verfrisden hunne weeg. Gesukkeld, zich gesleipt, geplaogd, Zoe kaomen z’indelik Heieere Kan, woe huidesdaog E lachend brook noe likt. Dao kósten ze gaar neet mie voorts; De noed dee gong te veer, En van vermeuienis en doorst Kraank laogen ze daoneer. 7 Mer Sintervaos, wie auwt en zwaak, Dee had allein nog mood. " Gods wél is heilig; wat er maakt " Dat is en blijft us good. " Betrouwt op God! - zoe gong er door - " De zijn verliet er neet; " Er húlp op ziin gestélde oor; " Drum beit uch noe - en zeet!" En métte staaf in’t ougenblok Sloog heer de grond woe’r stong. O wonder, door Godswél beschikt! En helder bron ontsprong. Et water borrelde zoe klaor, Zoe fris van oette grond, Dat einen teúg hun laofnis waor; Ze woorten weer gezond. In hart en geist verkwikt, doe naom De stoet weer zene weeg, En onder daankgebeien kaom Behauwen in Mastreecht. En dao waos vreúgde! mét veúl ier Woort Sintervaos onthaold, En zaog zen herderszörg en lier Mét leefde noe betaold. Mer nog in ‘t jaor reep God em weeg; En veur zen ieuwig loen Woort Sintervaos in ‘t hiemelleecht Umstraold mét gloriekroen. En wie’r et eerds verwisseld had, Neet lang denao, doe kraog De Godvergeten naoberstad Heúr welverdeende laog. De Hunnen veelen in et laand. Mastreecht dat bleef gespaord, Mer Tongeren dat woord verbraand En vreis’lik oetgemaord. 8 III. SATAN EN DE KÉRK VAN SINTERVAOS. Nao Sintervaos ze graaf dao kaomen Péllegrims van wiid en breid, Veur húlp en veurspraok aof te smeiken In hun ziels- en wereldsleid. Ouch wou in dankbarheid Mastreecht noe Bouwen heúren stadspatroen En kérrek weerdig van zen glorie, Enen tempel riik en schoen. En eeder sloog de han aon ‘t werrek; Heilig waos veur hun de zaak. Et doorde neet lang of de kérrek Stond al veerdig, onder taak; En niks ontbraok mie es den toren, Woe vaan, wie e straolend leecht, Et ieuwig teiken van verlossing Neer zou schitt’ren op Mastrecht. Dat zaog de Satan, en zen ougen Speiden vuur van haat en niid. Op Sintervaos wou heer zich wreken, Dee al sints zoe langen tiid De zielen oet zen klauwen rédde, En ers nog veul rédden zou. Zen gift die kookde; braand, vernieling Reep er oppe nuie bouw. En al de koei en störremgeister, Luusterend nao zinen wél, Die vlogen op, al brúllenteere Losgebroken oette hél. Den donder kraakt, de bliksem slingert Stroumen vuur op mör en taak; Vergeefs! Gelekt door gleui’nde tongen, Bleef de kérrek ongeraakt. Noe driven wolken wie de spoker, Wolken zwarter es de nacht, De grond dee beeft, de win die raozen, En ‘t tempiest mét wéld en kracht Ontwortelt buim, verbrizelt rotsen, Kwatscht op mör en taak demét; 9 Vergeefs! door Sintervaos ze beien Bleef de kérrek ongelét. Mê’s klaorder bliik nog wie den heil’ge Hoeg bij Heúm in iere stond, Wou God vergunnen datte Satan Veur en ougenblik et wont. Drum wie mét aartsgeweld de störrem Weerem huilde, vlaog op vlaog, Doe braok de taak in alle stukken, Euver stad en veld gejaogd. En Satan lachde! en dat lachen Klonk zoe héls, zoe vreisselik, Dat gaanste stad dat hoort en beefde, Bleik verslagen van de schrik. Er druimden al triomf! en doog noe, Um zen wraak te zien volbracht, Nog helder störmen oppe kérrek, Sling’rend snie- en hageljacht. Mer in ‘t gebouw dao veel, wie open En van boven gaans ontbloet, Gei flökske snie, gein hagelkoren, Tegen boeten houpen groet; En wie de kauw ouch bitter scherrep En de locht ouch duuster waos, Schoot toch de zon heúr werrem straolen Oppet graof van Sintervaos. Noe zaog zich Satan mét ze spoken Euverwonnen; heer erkaant, Grijnenteere van bescheempheid, In et wonder God zen haand. Gedwongen van zen wraak te kroppen, Raosetig trok heer zich t’rúk, En hoort Mastreecht nog in gebeien Ut’ren vreugden en gelúk. 10 IV. DE NOORDMANNEN. De wueste Noordman mét zen benden Dee kaom zich nést’len hei in 't laand. Den haat veur Christus' wet dee dreef em; Er wou dee keulen zweerd in haand. Er zêide ‘t elend; al de kérken Woe’r kwaom, ontheiligd en beroufd, Die doog er totte grond verbrannen, Dee vijand van eus woer gelouf! Wat wélle stroum, die Noordse benden! Niks heel ze tegen, gracht noch waal; Hun gift die spaorde stei noch dörpen; Et waos e bloodbad euveral. Zoe laog al Aoken, Luik en Tong'ren, En men’ge plaotsen rontelum Verwuest en desolaot in d’assen Men hoort dao mie gein minsenstum. Noe wouwen z’ouch Mastreecht bespringen, Dat door en door zoe christen waos, En slogen ‘t ierst zich um den tempel Woe stond et graof van Sintervaos. Ze dachten al de kans gewonnen; Mê jao! den heil’ge heel de wacht. ‘t Gevaor dat brandde; störremlédders Die woorten rondum aongebracht. Mer door onzeenber haand verstoeten, Dao kent’len z’um; de kreegers aal, Die haöstig opgekledderd waoren, Die bleven doed in hunne vaal. En weer op nuits gezat de ledders, En ander kreegers klumden op; Mer dees alweer die zaog me vallen En ouch zich breken haals en kop. Die heimelikke macht, dat wonder, Dao woort hun hart neet door geraakt; 11 Hun raosernij die doog neet onder, En zeukde noe in ‘t vuur heúr wraak. Et vuur! dat had altiid hun ummers Gelucht op hun vernielingsbaon! Noe bermden z’um de gaanse kérrek De stapels hout, en staoken z’aon. Mer zeet! de vlammen, wie betouverd, Die slogen aof van et gebouw, En kierden zich al lekkenteere Nao de bestörmers eigens tou. Dao veelen ers van hun mét doezend En doezenden, verbraand, verstikt; Die mierrest van die wueste kreegers Die vlûgden, door den angst gesmikt. Wel bleef de Noordman ein’ge jaoren Nog vreis’lik housen in et laand, Mer dorst Mastreecht noets neet mie naod’ren Woe ‘t heúm zoe slecht gong van der haand.